Одатда муҳокама қилинмайдиган циститнинг сабаблари

проф. И. А. Аполихинанинг таҳрири остида
img

Посткоитал цистит ёки жинсий алоқа келтириб чиқарган дизурия сийдик пуфагининг такрорий характерга эга бўлган яллиғланишининг ўзига хос шаклидир. У жинсий алоқадан сўнг 12-36 соат ичида юзага келади. Камдан кам ҳолатларда у бошқа қин муолажалардан кейин кузатилиши мумкин (шифокор томонидан қин текшируви ва ҳоказо) 1.

Посткоитал цистит пастки сийдик йўллари инфекция ҳолатларининг ~4% ва рецидив ҳолатларнинг 60%ни ташкил қилади4.

Посткоитал цистит хавфли омиллари 1

Хулқ-атвор омиллари:
Гигиена қоидаларига риоя қилмаслик (бир жинсий алоқада анал (ёки оғиз орқали) ва қин жинсий алоқасини бирлаштириш, анал алоқадан қин алоқасига ўтишда презервативни алмаштирмаслик, жинсий алоқадан олдин шахсий гигиенага риоя қилмаслик ва ҳ.к.).
Соматик омиллар
Беморда семизлик ёки анорексия, қандли диабет ёки иккиламчи иммунитет танқислиги мавжудлиги шулар жумласидандир.
Сийдик йўллари инфекциясининг қўзғатувчилари3
chart
cols
numbers
Бошқа қўзғатувчилар
Ичак таёқчаси (E. coli)
Посткоитал циститга мойиллик яратадиган омиллар1,2
chart
item
numbers
• Анатомик хусусиятлар (сийдик найи ташқи тешигининг паст жойлашиши — уретранинг вестибуло-вагинал дислокацияси).
• Бактериал вагиноз, вагинит, цервицит, жинсий хамкорларнинг тез-тез алмашиши, спермицидларни суистеъмол қилиш, қуруқлик кучайиши ҳолатларида қин шиллиқ қаватнинг механик шикастланиши.
Қовуқ инфекциясининг сийдик йўллари бўйлаб кўтарилиш эҳтимоли сийдик найининг ташқи тешигининг ўлчами, шакли ва жойлашишига боғлиқ.
NB! Одатда уретранинг ташқи тешиги қинга кираверишда (клитордан тахминан 1,5-2,5 см пастда) жойлашган1.
Мойилликка сабаб бўлган анатомик хусусиятлар1:
  • Сийдик найи ташқи тешигининг қиннинг кириш қисмига, айрим ҳолатларда эса унинг олд деворига силжиган булиши (эктопия). Бу ҳолат баъзан сийдик йўлининг етарли ривожланмаганлиги ва қисқарганлиги билан кузатилиши мумкин.
  • Уретра дистал қисмининг гипермобиллиги, шу жумладан қизлик бокира пардаси қолдиқлари билан сийдик йўли ташқи тешиги ўртасидаги гименоуретрал оқмалар (спайкалар) ҳосил бўлиши натижасида.
  • Қин бармоқлар билан тортиб кўрилганда клитор билан сийдик йўли ташқи тешиги ўртасида ҳосил бўладиган қопқоқча (капюшон) шаклидаги шиллиқ қават қатлами мавжудлиги (hooding).

Аёлларда гипоспадия

scheme
labels
scheme
labels

Клиник кўриниши циститнинг ўткир хуружидан фарқ қилмайди1

Белгилари:
касаллик белгилари жинсий яқинликдан сўнг бир неча соатларда ёки 1–2 кун ўтгач ривожланади;
рецидивли (қайталанувчи) кечишга яққол мойиллик мавжуд;
Касаллик рецидиви деярли ҳар бир жинсий алоқадан сўнг рўй беради, шунингдек, гинекологик кўрик пайтида қин ойналари (спекулум) ёрдамида текшириш ва бимануал пальпация ҳам рецидивни қўзғатиши мумкин:

Ташхислаш1

  1. Анамнез маълумотлари (жинсий алоқа ва гинекологик кўрик билан боғлиқлиги)
  2. Гинекологик кўрик натижалари
    • Сийдик найи ташқи тешигининг ноодатий жойлашиши
    • Гименоуретрал битишмалар сийдик чиқариш найидан қинга кираверишга қадар чўзилган ингичка, қаттиқ бурмалар кўринишига эга
    • О'Доннелл-Хиршхорн усулидаги бармоқ текшируви сийдик найининг силжилиши ва очилиб туришини тасдиқлайди.
  3. Ижобий Q-tip-тест текширув: сийдик найига киритилган апликаторнинг ташқи учининг горизонтал чизиқдан > 30°га оғиши —сийдик найининг гипермобиллигидиан далолатдир.
  4. Сийдик таҳлили (эмпирик даволашни бошлаш учун).
  5. Антибиотикограммали сийдикни бактериологик текшириш (сийдик йўлларининг сурункали инфекциялари ҳолатларида ҳар бир такрорий ҳуружда). Даволаш учун кўрсатма: Эрталабки сийдикнинг ўртача қисмида мустақил сийдик чиқариш вақтида бактериурия даражаси ≥10³ КОЕ/мл ни ташкил этади.
  6. Қиндан ажралишлар кузатилганда: бактериял вагиноз ва перименопауза ёки постменопаузадаги гормонал бузилишларни инкор этиш мақсадида pH даражасини таҳлил қилиш, ИППП (жинсий йўл билан юқадиган инфекциялар) ни истисно этиш учун ПЦР усулида биоцинозни ўрганиш.
  7. Трансабдоминал ултратовуш текширувлари ва цистоскопия одатий амалиёт учун тавсия этилмайди.

Даволаш

Ўткир циститни самарали даволашда антибактериал дори воситаларини тўғри танлаш муваффақият гаровидир. Ўткир циститда биринчи навбатда тавсия этиладиган препаратлар қаторига фосфомицин ва нитрофуранлар киради.
Хусусан, “Фурамаг” препарати 20 йилдан ортиқ вақтдан бери клиник амалиётда қўлланилиб, ижобий самара бериб келмоқда.
Фурамаг® — фуразидиннинг оптималлаштирилган доривор шаклидир 6
scheme
items
Эрувчан фуразидин (фуразидиннинг калийли тузи)
  • Максимал эрувчанлик ва фаоллик
  • Биологик ўзлаштиришнинг ортиши
Магний гидрокарбонати
  • Ошқозоннинг кислотали муҳитида парчаланишига йўл қўймади
  • Ингичка ичакда сўрилиш даражасини оширади
Комплекснинг афзалликлари:
Кунлик дозани камайтириш
Пешобда концентрациясининг ортиши
Антибактериал таъсирнинг кучайиши
Ножўя таъсирлар хавфини камайтириш

Фурамаг ® — сийдик йўллари инфекцияларини даволаш учун самарали воситадир.

Даволашнинг 1-чи ва 7-чи кунига келиб аломатларнинг мавжудлиги7
chart
cols
numbers
Беморлар сони, %
Биринчи ташриф
7 кун давомида даволашдан кейин
Дизурия
Бел, қорин ва ёнбошда оғриқ
Ҳарорат
Даволашнинг 1-чи ва 7-чи кунига келиб сийдик таҳлилидаги ўзгаришлар7
chart
cols
numbers
Беморлар сони, %
Биринчи ташриф
7 кун давомида даволашдан сўнг
Лейкоцитлар > 25 кл./мкл
Оқсил > 0,25 г/л
Нитрит тести (+)
pH 5-7
7 кун давомида даволанишдан сўнг беморлар оғриқнинг камайиши ва ҳароратнинг меъёрига келишини қайд этишди. Дори воситасини қўллаш сийдик чиқариш хусусиятларининг ва умумий сийдик таҳлили кўрсаткичларининг нормаллашишига ёрдам берди7.

NB! Терапияни танлашда антибиотикорезистентлик ривожланиш хавфини ҳисобга олиш зарур, айниқса рецидивловчи ИМП ҳолатларида.

Фурамаг®. Нитрофуранларнинг сўнгги авлоди ЖССТ мезонларига кўра устуворликка эга бўлган танловдир8
Антибиотикларнинг АWаRе таснифи ЖССТ томонидан антибиотиклардан оқилона фойдаланиш ва антибиотикларга бардошликни камайтириш мақсадида ишлаб чиқилган.8
Access
(фойдаланиши чекланмаган)
Watch
(назорат остида қўлланадиганлар)
Reserve
(заҳирадагилар)
Устувор танлов — резистентлик ривожланиш эҳтимоли паст
Резистентлик ривожланиш эҳтимоли юқори
Сўнгги танлов сифатида қўллаш
Фуразидин Нитрофурантоин
Фторхинолонлар Фосфомицин (оғиз орқали)
Фосфомицин (томирга)
Access
(доступные)
Приоритетный выбор Низкий потенциал к развитию резистентности
Фуразидин Нитрофурантоин
Watch
(контролируемые)
Более высокий потенциал к развитию резистентности
Фторхинолоны
Фосфомицин
(перорально)
Reserve
(резервные)
Применять в качестве последнего выбора
Фосфомицин (в/в)
AWaRe — Access, Watch ва Reserve гуруҳлари номларининг қисқартмасидир.

интим гигиена қоидаларига риоя этиш:

  • қаттиқ совунлардан фойдаланмаслик;
  • қинни суюқ дорилар билан пуркаб ювмаслик;
  • махсус гигиена воситаларидан фойдаланиш;

Зарурият туғилганда сертификатланган лубрикантлардан фойдаланиш;

Жинсий алоқа олдидан ва сўнгидан сийдик пўчоғини мажбурий бўшатиш;

Кунлик кам бўлмайдиган миқдорда, яъни камида 1,5 литр миқдорда сув истеъмол қилиш.

Баъзи ҳолатларда бир маротабалик (одатда нитрофуранлар қаторидаги дори воситалар ёрдамида) антибиотикли профилактика мақсадга мувофиқдир. Ушбу даволашнинг самарадорлиги 70% га етиши мумкин.Комплаент беморлар ўз шифокорлари билан муайян дори восита ва дозани муҳокама қилгандан сўнг, посткоитал антибиотикли профилактикани мустақил равишда бошлашлари мумкин1.

Посткоитал циститнинг иккиламчи профилактикаси1

  • Пери- ва постменопауза давридаги аёлларда маҳаллий эстрогенолни қўллаш
  • Давомийлиги узоқ бўлган курслар ёрдамидаги фитотерапия.
  • Гиалурон кислотаси асосидаги дори воситаларни қовуқ ичига инстилляция қилиш.

Ҳавола ва қисқартмалар рўйхати:

ИМП — сийдик йўлларининг инфекциялари;

ИНМП — қуйи сийдик йўлларининг инфекциялари;

ИППП — жинсий йўл билан юқадиган инфекциялар;

ПЦР — полимераза занжир реакцияси.

  1. Teterina T. A., Apolikhina I. A., Ivanova E. A. Anatomical and functional features of the female urethra: postcoital cystitis. Meditsinskiy opponent = Medical Opponent. 2021; 3(15): 35–42.
  2. Елисеев Д. Э., Холодова Ж. Л., Абакумов Р. С., Доброхотова Ю. Э., Шадеркина В. А. Посткоитальный цистит: хирургическое лечение. Экспериментальная и клиническая урология. 2021;14(1):130-134.
  3. Суханов Д. С, Филиппович В. А., Алексеева Ю. С., Тимофеев Е. В. Особенности ведения цистита в амбулаторной поликлинической практике. Лечащий врач. 2024; 1(27): 21-26.
  4. Stamatiou C., Bovis C., Panagopoulos P., Petrakos G., Economou A., Lycoudt A. Sex-induced cystitis-patient burden and other epidemiological features. Clin Exp Obstet Gynecol. 2005; 32(3): 180-182.
  5. Пушкарь Д. Ю., Берников А. Н., Раснер П. И., Бормотин А. В., Дьяков В. В., Шведов А. М. Фуразидин (Фурамаг®) в лечении острого и рецидивирующего цистита у женщин. Вестник урологии. 2024;12(6): 83-88. DOI: 10.21886/2308-6424-2024-12-6-83-88.
  6. Падейская Е. Н. Фурамаг в ряду антимикробных препаратов, производных 5-нитрофурана: значение для клинической практики. Инфекции и антимикробная терапия. 2004; 6(1): 24–31.
  7. Strazdins V., Cernevskis H. 2015 Recurrent Urinary Tract Infection in Adults in Latvia: 2014 Observational Study. J Nephrol Ther 5:208.
  8. AWaRe classification of antibiotics for evaluation and monitoring of use, 2023 (https://www.who.int/publications/i/item/WHO-MHP-HPS-EML-2023.04). Дата доступа: 06.05.2025